Bệnh lùn sọc đen xuất hiện lần đầu ở Việt Nam, bùng phát vụ hè thu, gây hại cho một số tỉnh phía Bắc vào năm 2009. Bệnh thường xuất hiện ở giai đoạn cây con, lúa mới và gây hại, bệnh tiếp tục gây hại đến giai đoạn lúa trổ, trỗ ảnh hưởng lớn đến năng suất, lây lan nhanh trên diện rộng, có thể gây chết rất nhiều giống lúa, ngô. Để hạn chế dịch bệnh phát sinh và lây lan trên đồng ruộng, bảo vệ lúa năng suất cao, bảo đảm an toàn vệ sinh nông sản thì bà con cần thực hiện những biện pháp phòng và trị bệnh mà chúng tôi hướng dẫn dưới đây.
Nhận biết triệu chứng và tác hại của bệnh lùn sọc đen
![Nhận biết triệu chứng và tác hại của bệnh lùn sọc đen](https://tohlim.com/wp-content/uploads/2021/10/lun-soc-den_1582532629.jpg)
Bệnh Lùn sọc đen do virut thuộc nhóm Fijivirus-2; họ Reoviridae và do rầy lưng trắng (Sogatella furcifera) là môi giới chính truyền bệnh.
Triệu chứng: Cây thấp lùn, lá xanh đậm hơn bình thường; lá lúa có thể xoăn ở đầu lá hoặc toàn bộ lá, gân lá ở mặt sau bị sưng lên. Khi cây còn non gân chính trên bẹ lá cũng bị sưng phồng.
– Từ giai đoạn làm đòng và khi lúa có lóng, cây bị bệnh thường có đặc điểm:
+ Nảy chồi trên đốt thân và mọc nhiều rễ bất định.
+ Trên bẹ và lóng thân xuất hiện nhiều u sáp và sọc đen.:
Tác hại: Cây lúa nhiễm bệnh thường sinh trưởng kém, cây thấp lùn; có thể bị chết sớm, khi cây nhiễm bệnh nặng thường không trổ bông được hoặc trổ bông không thoát và hạt thường bị đen, không cho thu hoạch.
Nguyên nhân gây bệnh
Gây bệnh lùn sọc đen hại lúa, ngô là virus lùn sọc đen phương Nam; môi giới truyền bệnh là rầy nâu nhỏ, rầy lưng trắng.
Quá trình lây nhiễm qua côn trung môi giới
– Bệnh không lưu truyền qua hạt giống, không truyền qua đất và tiếp cúc giữa cây bệnh với cây khỏe.
– Bệnh được lây nhiễm từ cây này qua cây khác là qua côn trùng môi giới là rầy nâu nhỏ và rầy lưng trắng. Cả rầy non và rầy trưởng thành đều có khả năng lấy truyền bệnh.
– Rầy lưng trắng sau khi mang virus có thể truyền bệnh đến khi chết. Virus không truyền qua trứng rầy, do vậy rầy non nở ra từ các trứng này cũng không mang mầm bệnh.
– Rầu nâu nhỏ nhiễm virus có thể truyền đến khi chết. Nhưng virus có thể truyền qua trứng rầy; do vậy rầy non nở ra đã mang mầm bệnh.
Nguồn bệnh trên đồng ruộng
![Nguồn bệnh trên đồng ruộng](https://tohlim.com/wp-content/uploads/2021/10/unnamed-1-1.jpg)
Ngoài cây lúa cây ngô bệnh un sọc đen còn có thể lây nhiễm qua các cây ký chủ khác trên đồng ruộng; như trên cây cỏ lồng vực, cỏ chat, cỏ đuôi phụng…
Rầy lưng trắng và rầy nâu nhỏ mang virus có thể truyền sang các cây ký chủ; khi trên đồng ruộng chưa có cây trồng lúa, ngô.. Virus tồn tại trong cơ thể rầy và di chuyển rất xa theo gió; bão gây bệnh cho lúa và một rồi cây trồng khác ở các vùng lân cận khác.
Đặc điểm phát sinh phát triển bệnh
Vi rút gây bệnh tồn tại trong cơ thể của rầy lưng trắng sống qua đông; hoặc di chuyển rất xa theo gió và bão để gây bệnh cho lúa và một số loài cây khác ở các vùng khác hoặc vụ tiếp theo.
Ngoài cây lúa, bệnh Lùn sọc đen còn gây hại trên ngô, lúa mì, cỏ lồng vực, cỏ chát, cỏ đuôi phụng; vì các cây này cũng là ký chủ của rầy lưng trắng và cũng là nguồn chứa vi rút; để rầy lưng trắng truyền sang cây lúa. Bệnh cũng có thể lưu tồn trên lúa chét của cây lúa bị bệnh trước đó.
Bệnh thường gây hại mạnh ở những nơi có nguồn bệnh vi rút; từ những vụ trước khi gặp điều kiện thời tiết thuận lợi cho rầy lưng trắng phát triển.
Biện pháp phòng trừ bệnh hiệu quả
Hiện nay chưa có thuốc đặc trị bệnh lùn sọc đen. Để hạn chế thấp nhất tác hại của bệnh phải thực hiện tốt việc phòng bệnh.
– Vệ sinh đồng ruộng, thu gom tiêu hủy triệt để cây bệnh, rơm rạ, lúa chét và cỏ dại. Làm đất kỹ, làm ải đối với ruộng cao, làm dầm đối với ruộng trũng. Sử dụng vôi bột để rắc xung quanh bờ ruộng và toàn bộ ruộng cấy (20-25 kg/sào).
– Sử dụng giống lúa có chất lượng tốt; những giống nhiễm rầy phải tuân thủ theo quy trình thâm canh, quản lý rầy nghiêm ngặt.
– Gieo cấy tập trung, đúng lịch, thời vụ theo hướng dẫn.
![Biện pháp phòng trừ bệnh hiệu quả](https://tohlim.com/wp-content/uploads/2021/10/unnamed-3-1.jpg)
– Áp dụng các biện pháp thâm canh tổng hợp, bón phân cân đối; không bón thừa đạm tạo cây lúa khỏe, tăng sức đề kháng và chống chịu, hạn chế sự phát sinh gây hại của các đối tượng sâu bệnh.
– Thực hiện triệt để và đồng bộ các biện pháp phòng trừ rầy nâu, rầy lưng trắng, rầy nâu nhỏ.
– Đối với vùng đã có mầm bệnh từ trước, cần chủ động xử lý mầm; trước khi gieo bằng thuốc đặc hiệu Victory 585EC, Penalty 40WP, Bassa 50EC, …để trừ rầy ngay từ giai đoạn đầu của cây lúa.
– Áp dụng các biện canh tác đồng bộ để tạo cây lúa khoẻ, nhất là giai đoạn lúa non để tăng sức đề kháng của cây.
Thường xuyên chăm sóc và quan sát kỹ bệnh
Trong giai đoạn lúa từ phân hóa đòng trở đi, cần thường xuyên quan sát kỹ ruộng bị bệnh lùn sọc đen để phát hiện rầy lưng trắng, khi phát hiện có rầy lưng trắng tiến hành phun thuốc trừ rầy ở ruộng đó và các ruộng xung quanh, sử dụng loại thuốc theo thời kỳ sinh trưởng của cây lúa. Giai đoạn lúa phân hóa đòng – trỗ dùng thuốc trừ rầy nội hấp hoặc thuốc trừ rầy tiếp xúc, hoặc kết hợp.
Việc tiêu hủy cả ruộng lúa bị bệnh chỉ thực hiện khi ruộng lúa không còn khả năng cho năng suất (nhiễm nặng, khó phục hồi được). Trước khi tiêu hủy phun thuốc trừ rầy bằng loại thuốc tiếp xúc. Tiêu hủy và tiến hành cấy, gieo thẳng lại nếu còn thời gian.