Bệnh mốc hồng hại ngô liên quan mật thiết đến năng suất ngô, có vai trò quyết định, là một trong những bệnh có ý nghĩa kinh tế quan trọng, bệnh chủ yếu biểu hiện trên hạt sau thu hoạch. Bệnh phổ biến ở tất cả các vùng sản xuất ngô ở Việt Nam và nhiều nước trên thế giới. Bệnh có thể xuất hiện và gây hại ngay khi ngô bước vào giai đoạn chín, sau đó được bảo quản trong hạt, và tiếp tục gây hại trong giai đoạn bảo quản và chế biến. Căn cứ vào nhu cầu thực tế về mức độ gây hại của bệnh “mốc hồng hạt ngô”, chúng tôi muốn chia sẻ với bà con một số kinh nghiệm về cách nhận biết bệnh xuất hiện và có biện pháp phòng trừ bệnh hiệu quả càng sớm càng tốt.
Dấu hiệu nhận biết của bệnh
![Dấu hiệu nhận biết của bệnh](https://tohlim.com/wp-content/uploads/2021/10/nam-aflatoxin-tren-bap-ngo.jpg)
+ Trên bắp ngô có từng chòm hạt ngô mất sắc bóng, có màu nâu nhạt; trên vết bệnh có bao phủ một lớp nấm xốp, mịn màu hồng nhạt.
+ Hạt bị bệnh không chắc mẩy, dễ vỡ và dễ long ra khỏi lõi khi có va đập mạnh; hạt bị bệnh mốc hỏng, mất sức nảy mầm hoặc nảy mầm rất yếu, mầm mọc ra bị chết ở trong đất khi gieo.
+ Bắp ngô và hạt ngô trong thời kỳ chín và trong thời gian bảo quản có thể bị nhiều loại nấm làm hại hạt mốc hỏng; trong đó có bệnh mốc hồng Fusarium moniliforme Sheld. và mốc đỏ Fusarium graminearum Schw. rất phổ biến và gây tổn thất đáng kể, gây độc cho người và gia súc.
Nguyên nhân gây bệnh
– Bệnh mốc hồng hại ngô do nấm Fusarium moniliforme Sheld. gây ra.
– Nấm Fusarium moniliforme Sheld. có tản nấm phát triển, sinh ra 2 loại bào tử:
+ Một là loại bào tử nhỏ (Microconidi) rất nhiều, có hình trứng; kích thước 4 – 30 x 1,5 – 2 Micromet, không màu, đơn bào (đôi khi có một ngăn ngang) tạo thành chuỗi hoặc bọc giả trên cành bào tử phân sinh ngắn.
+ Loại bào tử thứ 2 là loại bào tử lớn có hình cong lưỡi liềm; đa bào có nhiều ngăn ngang (3 – 5 ngăn ngang), kích thước 20 – 90×2 – 25 micromet, không màu.
+ Nấm F. Graminearum có tản nấm rất phát triển ăn sâu vào bộ phận bị bệnh, khác trên ngô với nấm F. Moniliforme, nấm F. Graminearum thường không sinh ra loại bào tử nhỏ (Microconidi) mà chỉ có bào tử bào tử lớn hình bầu dục cong, hình lưỡi liềm cong, nhiều vách ngăn ngang (3 – 6 ngăn); kích thước 25 – 75x 3 – 6 micrromet, tế bào gốc của bào tử có chân rõ rệt. Trên tàn dư cây bệnh, nấm có thể tạo quả thể có lỗ (Perthecium) bên trong chứ
Đặc điểm phát sinh, phát triển bệnh
![Đặc điểm phát sinh, phát triển bệnh](https://tohlim.com/wp-content/uploads/2021/10/doc-to-nam-moc.jpg)
– Một dạng bệnh tương tự rất khó phân biệt với triệu chứng bệnh mốc hồng là bệnh mốc đỏ; do nấm Fusarium graminearum Schw. gây ra vào thời kỳ ngô có bắp đến khi thu hoạch.
– Thường thì bệnh phát sinh từ đầu chóp bắp lan vào trong; toàn bắp bao phủ một lớp nấm màu hồng đậm – đỏ nhạt; áo bắp và hạt bệnh có màu đỏ gạch non. Hạt dễ vỡ, bên trong hạt có thể rỗng chứa một đám sợi nấm. Nếu bắp bị bệnh sớm thì không hình thành hạt, lõi bị phân hủy.
– Bệnh thường phát sinh mạnh ở giai đoạn ngô có bắp đang chín sữa đến chín sáp; và ở giai đoạn sau khi thu hoạch, áo bắp và hạt trên bắp đều có thể bị bệnh hủy hoại; nhất là trong điều kiện ẩm độ cao và nhiệt độ cao.
– Các giống ngô trong thời gian bảo quản thuộc Lào Cai (ngô thường Sa Pa, ngô địa phương); Sơn La (Hát Lót, Cò Nòi), Hà Nội (vùng Đông Anh, Gia Lâm), Hòa Bình (Kỳ Sơn, Tân Lạc, Thị Xã Hòa Bình); Thái Nguyên (Đại học Nông Lâm, TP. Thái Nguyên), Bắc Ninh (Tiêu Du, Yên Phong, Gia Lương); Nam Định (Giao Thủy, Vụ bản, TP. Nam Định), giống ngô lai số 6, ngô nếp đều xuất hiện hai loại nấm này (Ngô Việt Hà và CTV, 2002 – Trung tâm Bệnh cây nhiệt đới).
Biện pháp phòng trừ bệnh
![Biện pháp phòng trừ bệnh](https://tohlim.com/wp-content/uploads/2021/10/unnamed-7.jpg)
– Trong canh tác, lưu ý thường xuyên kiểm tra đồng ruộng; đảm bảo thu hoạch đúng thời gian chín, không nên thu hoạch quá muộn.
– Tiến hành loại bỏ các bắp các hạt bị bệnh trước khi bảo quản. Các bắp ngô và hạt cần sấy, phơi khô kiệt đến độ ẩm cho phép < =13%; và bảo quản trong nhiệt độ thấp, mát, thoáng khí, không ẩm ướt.
– Thu dọn, tiêu hủy tàn dư cây bệnh sau thu hoạch.
– Có biện pháp kỹ thuật canh tác hợp lý cũng như nên lựa những sản phẩm “Phân bón chuyên dùng cho ngô” chất lượng. Cung cấp đầy đủ và cân đối dinh dưỡng cho ngô trong suốt quá trình sinh trưởng; giúp ngô sinh trưởng phát triển mạnh, tăng khả năng chống chịu hạn chế sâu bệnh hại.
– Xử lý hạt giống bằng thuốc trừ nấm để chống nấm mốc trong bảo quản và trước khi gieo trồng.
– Các hạt ngô mốc hồng, mốc đỏ cần loại bỏ không dùng làm giống; và sử dụng vì nấm có thể sinh sản ra các độc tố có tác hại cho cơ thể con người như độc tố Fumonisin gây bệnh ung thư vòm họng, gan hoặc độc tố Trichothecen gây nôn mửa, đau đường tiêu hóa,…