Nuôi cá tra mang đến cho người chăn nuôi hiệu quả kinh tế rất cao, vì đây là sản phẩm chiếm tỷ trọng lớn trong thị trường xuất khẩu của nước ta. Ngoài việc biết cách chăm sóc để cá tra nhanh lớn, chất lượng thịt đảm bảo để được giá cao. Thì người chăn nuôi cá cần phải biết cách phòng tránh các căn bệnh thường gặp để ngăn ngừa, và hạn chế thiệt hại trong chăn nuôi. Trong số các loại bệnh thường gặp, thì bệnh gạo là căn bệnh thường gặp nhất, gây ảnh hưởng rất lớn đến chất lượng sản phẩm. Trong bài viết này, hãy để tohlim cung cấp các kiến thức về căn bệnh này, cũng như cách phòng và trị bệnh để bạn tham khảo nhé.
Nguyên nhân gây bệnh
Bệnh “Gạo” thường xuất hiện trong các ao nuôi cá tra thương phẩm từ giai đoạn cá giống đến cá thịt.
![Bệnh "Gạo" thường xuất hiện trong các ao nuôi cá tra](https://tohlim.com/wp-content/uploads/2021/10/bai-2.2.jpg)
Theo kinh nghiệm từ người chăn nuôi
Theo kết quả điều tra từ hộ nuôi cá tra thâm canh ở một số khá chắc chắn và nằm trong bào nang nên thuốc và hóa chất khó tiêu diệt được chúng. Một số nghiên cứu cho thấy bào nang của vi bào tử trùng có thể kháng lại một số chất khử trùng như chlorine, các thuốc diệt giun sán như Menbendazole hay Ivermectin… Cũng không có hiệu quả diệt các bào nang của vi bào tử trùng. Vì vậy, chúng ta cần phải có phương pháp phòng bệnh nghiêm ngặt cho các ao nuôi, đặc biệt là xử lý triệt để những cá đã nhiễm bệnh nhằm hạn chế lây nhiễm cho các ao và vùng nuôi khác.
Theo nghiên cứu nguyên nhân bệnh gạo từ người có chuyên môn
Kết quả phân tích bằng phương pháp soi tươi, nghiên cứu mô bệnh học. Và sử dụng kỹ thuật PCR đã xác định các nang “gạo” xuất hiện trong cơ cá. Là do thích bào tử trùng Myxosporea và vi bào tử trùng Microspora. Bào tử của hai nhóm trùng này có kích thước và hình dạng khác nhau tùy theo loài. Nhưng vòng đời và quá trình xâm nhiễm trực tiếp ký sinh trong cá tương tự nhau.
Bào tử ngoài môi trường nước có thể chui qua da. Mang hoặc theo đường tiêu hóa vào ký sinh trong các cơ quan nội tạng của cá. Như mang, dạ dày, ruột, gan… Đặc biệt là vùng cơ là vị trí ký sinh ưa thích của chúng. Sau một thời gian ký sinh bào tử bắt đầu sinh sản tăng nhanh số lượng. Và tổ chức xung quanh vùng nhiễm bệnh bị kích thích và thoái hóa. Sinh ra một lớp màng bao lấy các bào tử và hình thành bào nang.
Bào tử thành thục có thể ký sinh trong cơ từ giai đoạn cá giống đến cá thịt. Hoặc có thể phá vỡ bào nang chui ra môi trường nước. Và tiếp tục xâm nhiễm vào cá khác để hình thành một chu kỳ sống mới. Ngoài ra, bào tử có thể phát tán ra môi trường nước từ cá nhiễm “gạo” chết nằm dưới đáy ao.
Triệu chứng khi phát bệnh
Kết quả nghiên cứu cũng cho thấy cá bệnh “gạo” không có dấu hiệu bệnh lý rõ ràng. Chỉ thấy cá chết rải rác hàng ngày. Ở những mẫu cá nhiễm “gạo” nặng thường có dấu hiệu bệnh do vi khuẩn. Khá chắc chắn và nằm trong bào nang nên thuốc và hóa chất khó tiêu diệt được chúng).
![Bệnh "gạo" không có dấu hiệu bệnh lý rõ ràng](https://tohlim.com/wp-content/uploads/2021/10/bai-2.jpg)
Một số nghiên cứu cho thấy bào nang của vi bào tử trùng có thể kháng lại một số chất khử trùng như chlorine. Các thuốc diệt giun sán như Menbendazole hay Ivermectin… cũng không có hiệu quả diệt các bào nang của vi bào tử trùng. Vì vậy, chúng ta cần phải có phương pháp phòng bệnh nghiêm ngặt cho các ao nuôi, đặc biệt là xử lý triệt để những cá đã nhiễm bệnh nhằm hạn chế lây nhiễm cho các ao và vùng nuôi khác.
Phân bố bệnh gạo trên cá tra
Cá tra nuôi thâm canh ở Đồng Bằng Sông Cửu Long. Đây cũng là vùng có mật độ cá tra nuôi cao nhất trên cả nước. Do đó, khi bệnh xuất hiện sẽ có xu hướng lấy lan nhanh chóng. Vì thế, cần đề phòng cho cá tra nuôi, trước khi bệnh lây lan đến khu vực nuôi cá của gia đình.
Phòng trị như thế nào?
Hiện nay chưa có một loại thuốc và hóa chất nào đặc trị triệt để bệnh “gạo”. Tuy nhiên, có thể áp dụng các nguyên tắc sau để phòng bệnh đạt hiệu quả tốt.
Trước khi nuôi cá cần làm gì để phòng bệnh gạo?
- Cải tạo ao trước khi thả nuôi: Dùng vôi sống CaO (10-15 kg/100m2) rải xuống đáy ao. Và phơi nắng từ 3-7 ngày để diệt bào tử trùng chìm dước đáy ao. Trường hợp không thể rút cạn nước trong ao nuôi. Thì xử lý bằng vôi CaO với liều cao từ 1,5-2,0 kg/m2
- Kiểm tra cá giống (ít nhất 30 mẫu cá) trước khi thả nuôi. Nếu phát hiện đàn cá đã nhiễm “gạo” thì loại bỏ đàn cá
![Kiểm tra cá giống trước khi thả nuôi.](https://tohlim.com/wp-content/uploads/2021/10/bai-2.1.jpg)
- Xử lý nước trong quá trình nuôi: Dùng 1-1,5 kg muối ăn và 2 kg vôi/100m3 nước. Hoặc định kỳ xử lý nước ao trong thời gian 15-20 ngày/lần. Bằng các chất khử trùng như BKC, PMP và các chất khử trùng khác theo liều chỉ dẫn của nhà Sản xuất. Tốt nhất nên có hệ thống lắng, lọc và xử lý nước cấp. Để hạn chế mầm bệnh xâm nhiễm vào ao nuôi
Trong quá trình nuôi cá tra
- Kiểm tra cá trong quá trình nuôi: Định kỳ mỗi tháng mổ khám 30 mẫu cá/lần. Đối với cá lớn thì kiểm tra từ 10-15 mẫu/lần. Nếu phát hiện có cá bị nhiễm “gạo” trong ao thì cần phải cách li đàn cá, khử trùng dụng cụ nuôi. Vớt hết cá bệnh ra khỏi ao và xử lý bằng cách nấu chín hay trộn với vôi sống và chôn dưới đất. Đặc biệt là tránh gây sốc cho cá trong giai đoạn nhiễm “gạo” và không vứt xác cá chết ra nguồn nước. Vì bào tử sẽ phóng thích và lây nhiễm ra các ao khác
- Việc trị bệnh “gạo” trên cá tra hiện nay. Chủ yếu được khuyến cáo từ các nhà sản xuất thuốc. Hoặc do kinh nghiệm của người nuôi. Tuy nhiên, các phương pháp trị bệnh này chưa có cơ sở khoa học vững chắc. Cho đến nay các nhà khoa học chưa tìm được loại thuốc nào đặc trị bệnh “gạo” trên các loài cá tra nuôi