Cứ đến dịp Tết Nguyên đán hàng năm, người dân trồng hoa lại tất bật chuẩn bị cho mùa hoa nở rộ, muôn vàn loại hoa, màu sắc đa dạng. Trong đó, hoa cúc có lẽ là loài hoa được ưa chuộng nhất vì có màu sắc sặc sỡ, phù hợp đối với khí hậu Việt Nam được người tiêu dùng rất ưa chuộng. Nhưng hoa cúc thường bị bệnh đốm đen làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến năng suất và chất lượng hoa.
Bệnh đốm đen do nấm Septoria chisyella gây ra và thường xuất hiện trên lá của cây hoa (nhất là lá già). Triệu chứng ban đầu là những chấm đen nhỏ trên mặt lá, sau bệnh lớn dần thành những đốm tròn hoặc bầu dục, đường kính từ 5-10mm. Bệnh nặng, các đốm nối với các đốt lớn, có nhiều đốm đen nhỏ (khuẩn lạc bào tử), vàng lá và rụng lá, sinh trưởng kém, hoa nhỏ.
Dấu hiệu nhận biết
![Dấu hiệu nhận biết](https://tohlim.com/wp-content/uploads/2021/10/unnamed-4-1.jpg)
Bệnh phá hại rất phổ biến trên nhiều cây trồng họ cúc; làm ảnh hướng lớn đến năng suất và phẩm chất hoa. Bệnh hại suốt quá trình sinh trưởng của cây hoa cúc làm cây chết khô.
Bệnh hại chủ yếu trên lá, lúc đầu là một điểm nhỏ như mũi kim màu nấu xám; sau đó mô bệnh lan rộng có dạng hình tròn hoặc hình bầu dục ở giữa màu trắng xám; đường kính vết bệnh từ 0,5-1 cm. Bệnh nặng các vết bệnh các vết bệnh có thể liên kết nhau tạo thành đốm lớn; trên mô bệnh giai đoạn. Về sau, thường hình thành các chấm nhỏ màu đen (đó là quả cành của nấm gây bệnh); gặp điều kiện ẩm ướt, mưa nhiều mô bệnh dễ bị thối nhũn chuyển sang màu xám đen; trong điều kiện khô hanh mô bệnh dễ bị rách nứt.
Nguyên nhân, nguồn gốc gây bệnh
![Nguyên nhân, nguồn gốc gây bệnh đốm lá đen hoa cúc](https://tohlim.com/wp-content/uploads/2021/10/hoa_cuc-ruoi_hai_la_2048x2048.jpg)
Nấm Septoria chrysanthemi Halst thuộc họ Sphaeropsidaceae; bộ Sphaeropsidales, lớp Coelomycetes. Sợi nấm đa bào, không màu, phân nhiều nhánh. Sinh sản vô tính hình thành các quả cành hình cầu; thường nằm chìm trong mô bệnh để độ đỉnh có lỗ hở ra ngoài. Đường kính 70-130 µm, màu nâu hoặc nâu đen. Cành bào tử phân sinh ngắn, đơn bào; phần gốc cành phình rộng. Bào tử phân sinh hình gậy dài và mảnh, hai đầu thon nhọn; đa bào, không màu, thường có từ 3-5 ngăn.
Bào tử nấm nảy mầm xâm nhiễm thuận lợi trong điều kiện có ẩm độ cao (giọt nước, giọt sương); và nhiệt độ thích hợp từ 23-28oC. Trong điều kiện có nhiệt ẩm độ thuận lợi; thời kỳ tiềm dục của bệnh chỉ từ 6-7 ngày. Mức độ lây nhiễm và htowif kỳ tiềm dục của bệnh dài hay ngắn; còn phụ thuộc vào các giống cúc và có vết thương sây sát trên lá hay không.
Nguồn bệnh chủ yếu là dạng sợi nấm và quả cành của nấm gây bệnh; tồn tại trên tàn dư thân lá của cây hoa cúc trên đồng ruộng.
Đặc điểm phát sinh phát triển của bệnh đốm đen lá
Bệnh đốm đen lá hoa cúc thường phát sinh phá hại mạnh trong điều kiện ẩm ướt, mưa gió nhiều và nhiệt độ ẩm nóng. Bệnh thường phát sinh phá hại mạnh từ đầu tháng 4 đến cuối tháng 7; trong năm trên vụ hoa xuân hè. Các giống hoa cúc vàng Đài Loan, vàng Đài Loan, vàng Đà Lạt và cúc trắng Nhật; thường hại năng hơn các giống cúc của Singapore.
Bệnh cũng thường phá hại trên các ruộng trồng hoa cúc trũng thấp; nước thường ứ đọng, và mật độ trồng dầy (600.000 cây/ha). Bệnh hại nặng trên các ruộng hoa cúc trồng độc canh.
Sự phát triển của bệnh còn liên quan mật thiết với sự phá hại của các loại côn trùng miệng nhai; và tạo vết thương sây sát trong quá trình cắt tỉa, chăm sóc vun xới. Bệnh cũng gây thiệt hại năng trên những ruông hoa cúc bón NPK không cân đối, thiếu Kali.
Biện pháp phòng trừ hiệu quả
![Biện pháp phòng trừ hiệu quả](https://tohlim.com/wp-content/uploads/2021/10/phong-benh-dom-den-la-o-hoa-cuc-cach-tri-benh-dom-den-hoa-cuc.png)
Để phòng trừ bệnh đốm đen lá hoa cúc cần phải kết hợp áp dụng đủ các biện pháp quản lý dịch hại tổng hợp:
– Chọn và sử dụng các giống chống chịu bệnh.
– Chọn đất cao ráo, có hệ thống tiêu thoát nước tốt và lên luống cao.
– Thực hiện biện pháp luân canh với cây trồng khác họ, không trồng độc canh hoa cúc nhiều năm.
– Mật độ trồng vừa phải không trồng quá dầy.
– Bón phân NPK đầy đủ, cân đối và hợp lý, nên bón lót phân chuồng hoai mục trước khi trồng, bón đầy đủ kali.
– Trường hợp bệnh xuất hiện có thể sử dụng một số loại thuốc hóa học để phòng trừ như : Macozeb, matalaxy, fosetyl aluminum, diniconazole…
Một số lưu ý phòng bệnh
Ngoài bệnh đốm đen, sâu vẽ bùa phá hại trên lá hoa cúc rất phổ biến; gây hại từ giai đoạn có lá thật đến ra hoa; nhưng nặng nhất vào giai đoạn sinh trưởng mạnh ra nhiều lá. Sâu vẽ bùa có tên khoa học là Liriomyza; thuộc họ Agromyzidae, bộ Ditera. Trưởng thành là loài ruồi nhỏ, dài khoảng 1,5-2mm, màu đen; có vệt vàng trên ngực. Trưởng thành hoạt động ban ngày, sức bay kém. Chúng đẻ trứng trong mô biểu bì mặt trên lá. Sâu non dạng dòi, màu vàng nhạt, có chiều dài khoảng 2 mm; màu vàng nhạt khi mới nở, sau chuyển thành màu vàng đậm.
Dòi nở ra đục dưới lớp biểu bì lá thành những đường vòng vèo màu trắng (nên nông dân còn gọi là sâu vẽ bùa); có thể nhìn thấy con dòi và phân của chúng dưới đường đục. Nhiều con dòi phá hại trên cùng một lá; làm lá bị cháy khô, giảm khả năng quang hợp; cây hoa sinh trưởng kém. Nếu giai đoạn ra hoa bị sâu vẽ bùa gây hại mật số cao thì cây sẽ cho ít hoa, hoa nhỏ và ảnh hưởng đến mỹ quang của cây hoa.